Deze website biedt een terugblik op een aantal episodes uit de historie van het opbouwwerk in Rotterdam* in de periode 1965 tot 2010. Op de site worden gedigitaliseerde praktijkbeschrijvingen en documenten verzameld, met overzichten van ontwikkelingen in het werk.
De opbouwwerker was de afgelopen decennia een bekende verschijning in Rotterdam. Hij/zij was in bijna elke wijk te vinden in ‘de buurtwinkel’ van wijkorgaan of bewonersorganisatie, de uitvalsbasis voor acties en activiteiten in de wijk. De opbouwwerker was vraagbaak en had de taak om bewonersinitiatieven te ondersteunen en stimuleren. De opbouwwerker moest ook zorgen voor het goed en open functioneren van de bewonersorganisatie en contacten onderhouden met gemeentelijke diensten, instellingen en woningcorporatie.
De documenten op deze site geven een beeld van ontwikkelingen van ruim vijftig jaar. Een periode met ingrijpende en verwarrende maatschappelijke ontwikkelingen, van de demokratiseringsbeweging in de jaren 70 tot de opkomst van Fortuyn in het begin van deze eeuw.
De website werd in 2016-2021 gaandeweg ontwikkeld in samenwerking met oud-opbouwwerkers van verschillende jaargangen.
Hoofdstuk 1 – Jaren 60 en 70, demokratisering
Het Rotterdamse opbouwwerk ontstaat in de jaren 60, met de ‘sociaal wijkopbouworganen’ in naoorlogse wijken waarin bestuurders van verenigingen en instellingen zich organiseren, naast de wijkraden met vertegenwoordigers van politieke partijen.
Begin jaren 70 gaan bewoners van oude wijken protesteren tegen de sloop van hun wijk. De aktiegroepen zorgen voor een omslag in het beleid, in 1974 start de stadsvernieuwing met medezeggenschap van bewoners. Bewoners krijgen het recht op ondersteuning door zelf gekozen deskundigen, opbouwwerkers sluiten zich aan.
Hoofdstuk 2 – Jaren 80, opbouwwerk en bewonersorganisaties
Het opbouwwerk verbindt zich medio jaren 70 en in de jaren 80 met bewonersorganisaties in oude wijken en met het programma ‘bouwen voor de buurt’. Stadsvernieuwing wordt een demokratiseringsproces, opbouwwerkers gaan werken in opdracht van bewoners.
Hoofdstuk 3 – Veranderende bevolking
De komst van groepen immigranten vanaf de jaren 60 en 70 zet het samenleven in buurten onder druk. Opbouwwerkers proberen Turkse en Marokkaanse bewoners te betrekken bij bewonersorganisaties en ondersteunen zelforganisaties van migranten. Ze proberen een verstandhouding te bewerkstelligen tussen oude en nieuwe bewoners.
Hoofdstuk 4 – Jaren 90, activering
Naast werkloosheid en drugscriminaliteit staan nieuwe vormen van bewonersinitiatief. Sociale vernieuwing streeft naar activering van bewoners/burgers en revitalisering van relaties met instituties. Collectieve belangenbehartiging is op zijn retour, het opbouwwerk richt zich op samenlevingsopbouw met de vorming van nieuwe sociale verbanden en Opzoomeren.
Hoofdstuk 5 – Jaren 90-2010, straatburgerschap en zelfredzaamheid
Tegenstellingen tussen verschillende groepen bewoners nemen toe, er ontstaat een opstand tegen ‘de elites van de multiculturele samenleving’. Opbouwwerkers zetten zich in voor een vreedzaam samenleven in straten en op pleinen en voor ‘straatburgerschap’.
De economische crisis van 2008 leidt tot grote bezuinigingen in de sociale sector. ‘Zelfredzaamheid’ is het nieuwe devies, het opbouwwerk verdwijnt uit de wijken als onafhankelijke sociale voorziening ten dienste van bewoners. Opzoomer Mee zet de opbouwwerk-traditie in Rotterdam voort.
Hoofdstuk 6 – Overzicht van Steiger, vakblad voor de Rotterdamse wijken, dat verschijnt in de periode 1989-1995.
Hoofdstuk 7 – Opbouwwerk in uitvoering, serie praktijkbeschrijvingen uit 1988-1996.
Epiloog: opbouwwerk in Rotterdam door de jaren.
Anne van Veenen (redacteur)
mei 2021